Vijftien jaar geleden verhuisde ik naar het onooglijkste dorpje dat ik ken. Een paar straten. Een rommelig samenraapsel van oud en nieuw. Vernieuwbouw. Glimmende steentjes in scheurende voorzetgevels. Dakgoten betimmert met witte kunststof schrootjes. Vaal wit, groenig, misschien toch niet voor de eeuwigheid. Twee cafés, een buurtwinkeltje, een kerk, een frituur, oh en een grens.
Vanuit het raam in de voorkamer kijk ik uit over mijn straat, die uitloopt in de Dorpsstraat. De doorgaande weg en meteen het randje van Nederland. Het huisje van mijn zuiderburen net zichtbaar tussen twee andere aan deze kant van de streep. Vijftien jaar terug woonde er nog een dementerend oud vrouwtje. Maria Wereldoorlog noemden wij jonge snaken haar. Omdat ze over niets anders sprak. Over de grote oorlog en de draad. Het hekwerk dat in ’14 – ’18 zo dicht voor haar huis langs liep, dat ze niet meer binnen of buiten konden.
Ik had geen benul. Hoorde voor het eerst over het hekwerk dat mijn dorp bijna een eeuw geleden drie jaar lang doormidden sneed. Kon me er ook nooit heel veel bij voorstellen. De grenspost, dat is het frituur. Mijn leven lang vlak langs de grens gewoond. Een kind van mijn tijd. Oud genoeg om jarenlang met twee valuta in mijn portefeuille te hebben rondgelopen, te jong om me de fysieke aanwezigheid van de grens echt te kunnen herinneren. Een ketting over de weg tijdens de hysterie rond de vogelpest in 2003, is het enige dat ik me kan herinneren. Verdomd lastig, dat weet ik nog wel.
Vanmiddag ben ik helemaal bijgepraat. Professor Alex Vanneste van de UvA was uitgenodigd om een lezing te komen geven in het parochiehuis alhier. Een lezing over, jawel, de draad. Een elektrisch hek van 357 kilometer lang, in een tijd dat mensen nog gewoon met de kippen op stok gingen. Toen elektriciteit nog iets voor grootindustriëlen was. Een twee meter hoog hek met een dodelijk voltage, in een periode waarin je nog bij het licht van een flakkerend kaarsje de strozak in je bedstee op moest schudden. Een onwetendheid die nog zoveel malen groter was dan de mijne. Gevolgen groter dan ik ooit hoop mee te maken.
Een hek, een onnozel hek als oorlogswapen. Zoiets bedenk je niet. En toch. Van de geschiedenis blijkt niets geleerd. Over de hele wereld worden grenzen geschonden, betwist en bevochten. Worden barrières opgeworpen. Muren geslecht. Niemand denkt lang genoeg na bij wat ver weg is. Verder dan de eigen schutting. Onze wereld is het internet, wat ons niet aanstaat verdwijnt met een klik. Een schril contrast met de loopgraven en de dodendraad van weleer. We kunnen het ons niet meer indenken. Dat is geruststellend en vreselijk angstaanjagend tegelijkertijd, zoveel heb ik vandaag wel geleerd.
